ja hoor, alles wit. We rijden door niets anders dan bos met hier en daar een dorpje dat bestaat uit allemaal vrolijk gekleurde houten huisjes. De weggetjes zijn van bevroren modder en de rivieren die we kruizen zijn allemaal dichtgevroren.
Af en toe passeert ons een trein en vaak tel ik een stuk of 80 wagons erachter met automatische koppelingen en 2 assige draaistellen.
Om je te wassen is het een puinhoop, je moet nl het knopje van de kraan ingedrukt houden en je met de andere hand wassen, dat vraagt toch om moeilijkheden.
De meest vreemde geurtjes kom je tegen waarvan die van gesmolten kaas wel de boventoon voert.
Eerst maar een kopje thee en dan zien we wel verder. De thee is gratis maar de suikerklontjes moet je betalen en dat kost ongeveer 12 cent.
Halverwege de dag komen de Zweedse jongen en meisje met de mededeling dat ze gaan verhuizen. Ze hebben nl kaartjes voor de soft sleepers en niet voor de hard sleepers, d.w.z. voor de eerste i.p.v. de tweede klas waar wij nu inzitten. Dat scheelt ons veel ruimte want ze hebben grote rugzakken bij zich die aardig wat plaats innemen. Hopelijk blijven we de rest van de reis met ons tweeën.
De afgelopen nacht zijn we de Oeral bergketen gepasseerd en daarmee ook in Azië gekomen. Echte bergen heb ik niet gezien, het zijn meer heuvels en de hoogte is ook maar zo’n 750 meter.
Bij het wakker worden was het stralend mooi weer, gisteren was er de hele dag een grijze lucht met veel sneeuw en zag het er somber uit. De Oeral houdt deze luchtstromen tegen zodat het erachter verrassend mooi kan zijn.
We hebben nog niet eens één derde van Moskou- Peking afgelegd en snappen niet hoe het toch mogelijk is om zo’n afstand vervoerd te worden voor maar 450 gulden.
In elke wagon lopen 2 mannen of vrouwen rond die voor het onderhoud en voor de thee zorgen, het beddengoed moet verstrekt, de restauratie is bediend, trein-personeel wordt steeds om de 8 uur gewisseld en dan nog het nodige personeel op de posten en langs de baan. Je snapt niet hoe ze dat voor dit geld allemaal kunnen doen. Maar we zijn natuurlijk niet de enige trein want op het nevenspoor rijdt er iedere 10 minuten wel eentje.
We passeren nu enorme uitgestrekte landerijen en dat moeten dan kolchozen zijn want er rijden veel tractoren rond.
Tot voor kort hebben we nog geen stoomlocomotief gezien maar dat is al weer goedgemaakt want in een klein stadje zagen we er wel honderd op een kluitje bij elkaar zien staan met allemaal afgesloten deuren en ramen en ik denk dat deze nog wel bewaard worden voor oorlogsdoeleinden of noodgevallen. Trouwens als je de radio aandoet dan hoor je in 8 van de 10 gevallen het woord fascist klinken. Dit is allemaal wel te begrijpen als je weet dat er alleen al in Rusland 20 miljoen doden zijn gevallen in de 2e wereldoorlog.
Met het passeren van de Oeral zijn we ook een tijdsgrens gepasseerd maar ik stel mijn klokje er niet op in, dat doet René wel. Het gaat toch zo raar met die tijd,

Het restaurant was een zelfbedieningszaak en er was niet veel te krijgen. Er lagen bv 2 eieren op een bord met iets saus eroverheen of een bord watersoep met een rauw stuk kip erin. Ik nam een bord rijst met vlees en augurk. De rijst was heel klef en smaakloos en het vlees bleek een soort gehakt te zijn met in het centrum een kleffe brei terwijl de augurk zout was. Honger maakt rauwe bonen zoet.
`s Avonds probeerden we een bar op te sporen om iets te drinken maar slaagden daarin niet. Uiteindelijk kwamen we in een soort restaurant terecht waar een bandje de vogeltjesdans speelde en kochten een fles wijn. De Russen die hier zaten, dronken, aten en dansten tot een uur of 11 en daarna was het afgelopen. Bij het afrekenen kwam de ober nog even in mijn oor fluisteren of ik geld bij hem wilde wisselen maar voorlopig had ik roebels genoeg. Weer terug in het hotel viel het met mee om in slaap te komen na 2 dagen schuddend slapen en vroeg ik René of hij soms mijn bed wilde laten schudden maar dat vond hij toch niet zo’n goed idee.
Na het ontbijt is het er dan toch van gekomen, de metro in. Het moet gezegd, spotgoedkoop en schoon maar voor de gezelligheid kan je beter met die van Parijs gaan. Geen fleurig reclamebord was er te vinden en de mensen deden vaak net of ze sliepen om maar geen contact te hoeven hebben met de buitenwereld.
In een nieuwe woonwijk a la bijlmer hebben we een grote winkel bezocht, maar ook hier bijna niets te krijgen behalve vis in blik en hele rekken appelstroop.
Het was om het vriespunt en met een snijdende oostenwind. Snel een tram ingedoken en ons maar laten rijden. Overal lege etalages en als er ergens wat was dan stonden er lange rijen. Na een tijd gereden te hebben kwam er een controleuse en die beschuldigde ons van grijsrijden, we hadden al zoveel gereden dat we niet voldoende betaald hadden volgens haar. Geld was voor ons niet zo’n punt, het ging alleen om het idee. Enkele andere vrouwen in de tram namen het voor ons op en ze liet ons toen maar begaan.
Nu nog even een misverstand rechtzetten, we konden gaan en staan waar we wilden en werden door niemand een strobreed in de weg gelegd. Ook konden we filmen en fotograferen zoveel als maar kon zonder dat iemand er opmerkingen over maakte. Het is trouwens een waanzinnig idee om te weten dat er atoomraketten gericht staan op deze mooie stad en het lijkt ons dat de mensen hier wel andere dingen aan hun hoofd hebben dan oorlogvoeren.
`s Avonds na de maaltijd (een soort brei met uien, champignons en grote stukken kip samen met brood, dat heel goed te eten was) ontmoetten we een paar jonge Russen die ons uitnodigden om een slok wodka te komen drinken en dat midden op een pleintje bij 3 graden Celsius onder nul. We dronken daar op de geboorte van zijn zoontje die net deze dag geboren was. Daarna weer terug naar het hotel want morgen willen we een bezoek brengen aan het openluchtzwembad.

We werden opgewacht door iemand van Intourist die ons na de nodige papieren te hebben ingevuld naar ons hotel zou brengen. Met een oude taxi ging het richting stad en op een gegeven moment kwamen we bij het Rode Plein waarop de prachtige byzantijnse koepelkerk staat precies tegenover het Kremlin Apetrots was de chauffeur op zijn wolga en hij begon al de straten waar we doorheen reden op te noemen, maar dat deed hij op z’n Russisch zodat we er niet veel van begrepen. Aan de rand van het Rode Plein staat het hotel National en daar werden we naar binnen gebracht. Het is een groot hotel en best wel luxe. Het voordeel van het reizen hier is dat je nooit weet in wat voor hotel je terecht komt, want ze geven wat er op dat moment vrij is, ook al is dat aan de rand van Moskou. Aan de balie moesten we onze vouchers (dit zijn de biljetten waarop staat dat je recht hebt op een hotel en zonder deze nergens terecht kunt) inleveren en werd er voor gezorgd dat over één dag ons kaartje naar Peking klaar zou liggen. Nadien zijn we een ommetje wezen lopen om het Kremlin heen en kwamen terecht in het mooie winkelcentrum met zijn prachtige glazen dak en galerijen. Veel te koop was hier echter niet, ingeblikt eten en niet echt modern spul. Druk was het er wel. Op de terugweg werden we aangeklampt door twee jongens die vroegen waar we vandaan kwamen en of we nog geld wilden wisselen tegen roebels. Ik vroeg hoeveel we konden krijgen voor 100 mark en hij zei zonder blikken of blozen 70 roebel, (en dat terwijl we er bij de bank maar 24 voor kregen). De ruil was dus snel gedaan en een beetje stiekem gaf hij mij de 70 roebel en ik hem de 100 mark. Op mijn vraag of hij ook interesse had voor een paar sweatshirts begonnen zijn ogen te glimmen, maar hij durfde het niet open en bloot te ruilen dus gingen we een voorportaal van de metro in en liet ik hem er 2 zien. Op zijn vraag hoeveel ik er voor wilde hebben antwoordde ik ‘fifteen roebel’, dat vond hij wel een beetje veel en zei forteen’. Ik dacht wat maakt die ene roebel nu uit en zei ‘okay’ en gaf hem de shirts. Daarna overhandigde hij mij 40 roebel (160 gulden!) en ik begreep toen dat hij mij verkeerd verstaan had en zei ‘no, no, that’s to much’ en gaf hem 20 roebel terug. Hij begreep nu niets meer van zoveel eerlijkheid en schudde mij de hand. De moraal van dit verhaal, ik weet een manier om snel rijk te worden. Het enige probleem is nu, hoe krijgen we al die roebels nu op voordat we Rusland verlaten. Proberen op te eten maar. Aan de overkant zagen we een soort restaurant en we probeerden de straat over te steken. Dit kon ook wel want er reden praktisch geen auto’s. De enige moeilijkheid was dat er een politieagent stond die ons tegenhield en na enige tijd zagen we de oorzaak, nl een politiewagen met daarachter een dure slee (waarschijnlijk van een hoge partijbons) die met een rotgang richting Kremlin stoven. Dit beeld zou nog vaker terugkomen, verschil moet er wezen nietwaar?

Aan de andere kant van ons perron stond een lokale trein waarbij veel mensen stonden te wachten maar die er nog niet ingingen. Opeens hoorden we een signaal en daarna stroomden de mensen pas de trein binnen, een vreemd gezicht.
Onze medereiziger had het niet zo begrepen op die agenten want hij was nl. een Duitser die tijdens de oorlog met zijn vrouw in Rusland had gewoond en op het eind van de oorlog was hij weer op de terugweg naar Duitsland toen hij door de Russen werd gepakt en voor een jaar of 25 in Rusland moest blijven. Daarna kreeg hij de kans om weer terug te gaan en nu ging hij dan samen met zijn vrouw (die in een andere coupé lag) familie bezoeken. Het was wel interessant want hij kon ons aan de hand van de kaart nog wel het een en ander uitleggen. Maar telkens als hij wat vertrouwelijkst wilde zeggen dan moest de deur dicht.
Na Berlijn kwam de ober met thee. Het was in prachtige verzilverde kopjes ingeschonken en het hete water kwam uit een samowar die aan het begin van het rijtuig stond.
Op de reis door Oost Duitsland zag je veel bos en vlaktes en na 2 uur waren we alweer in Polen.
De Poolse steden zagen er in het algemeen fleuriger uit als de Oost Duitse, maar je kon zien dat er ook nog wel armoe heerste. De gezichten van de mensen hebben hoekige en ruwe trekken en er wordt overal flink gerookt met van die soort sigarettenpijpjes, ook door mannen.
Wat ook veel rookte waren de stoomlocomotieven die we hier voor het eerst zagen en die voornamelijk gebruikt werden voor het rangeren. Het is een geluk dat we een paar noodrantsoenen hadden meegenomen want we zitten nu halfweg Polen en er is geen restauratiewagen in deze trein. Er zijn ook mensen hier die helemaal niets meegenomen hebben en zij mopperen flink omdat ze niet van te voren ingelicht zijn.
Tegen zes uur ’s avonds kwamen we in Warschau aan, maar daar was niet veel van te zien omdat het station ondergronds gebouwd is en we al in de buitenwijken onder de grond verdwenen. Er liepen veel jongetjes langs de trein die aan de reizigers lege blikjes vroegen. Ze wilden deze graag hebben om hun verzameling uit te breiden. Naar verluidt werden de mooiste blikjes vaak thuis op de kast of schoorsteenmantel gezet door hun moeders. Een paar reizigers maakten gelijk van de gelegenheid gebruik om een paar broodjes te kopen welke ze al zo lang moesten missen. Er waren alleen broodjes met salamiworst en die smaakten hen uitstekend. De blikjesverzamelaars kregen van een reizigster een rolletje mentholsnoepjes die gelijk verdeeld werden, maar ze hadden er niet lang plezier van want onder luid geschreeuw werden ze weer uitgespuugd.
Om 10 uur ’s avonds kwamen we in Brest aan dat net over de Russische grens ligt. Een man of 10 douanepersoneel kwam de trein binnen en ze wilden het naadje van de kous weten. Er werd gevraagd of ze onze boeken mochten zien,

daarna gekeken of we fruit hadden en toen moesten er formulieren worden ingevuld met de geldbedragen die we bij ons hadden. Of dat nog niet genoeg was werd er ook door 2 man in overall in alle hoeken en gaten gekeken en tot slot moest ik met 2 douaniers mee naar een gebouw zo’n 1,5 km lopen omdat er schijnbaar iets niet klopte met mijn paspoort. Bij onze medepassagier klopte er ook iets niet en hij werd samen met zijn vrouw meegenomen voor onderzoek. De vrouw had een grote salamiworst in haar tas die er uitgehaald werd, daarna doormidden gesneden en toen verdween in de tas van de ambtenaar. Ondertussen werden de wagons naar een werkplaats afgerangeerd waar er andere draaistellen onder werden gemonteerd.
Rusland heeft 111 breedspoor terwijl dat in Europa smaller is zodat er bij iedere grensovergang andere draaistellen onder moeten. Na verloop van een uur waarbij mij niets meer gevraagd werd kreeg ik mijn pas weer terug en kon ik geld gaan wisselen. Daarna een paar broodjes en bier kopen waarbij er prompt een Rus achter ons kwam staan die vroeg of we bij hem geld wilden wisselen. De Russen willen dolgraag buitenlands geld hebben om speciale dingen te kun-nen kopen die alleen in de toeristenwinkels verkrijgbaar zijn. Het bier smaakte zoetachtig en had een alcoholpercentage van 13 procent en die nacht sliepen we extra vast. `s Ochtends toen ik wakker werd waren we al iets voorbij Minsk en middenin een erg moerasachtig gebied. Hier liggen de Pripjet moerassen waar de Duitsers 40 jaar geleden zo’n last had-den om door te komen in hun veldtocht naar Moskou. Het landschap is erg mooi heuvelachtig en de huisjes zijn praktisch allemaal van hout en mooi lichtblauw geschilderd. Hoe meer we richting oosten gaan, hoe meer sneeuw er komt te liggen.
Nu komen we in de buurt van Smolensk waar diezelfde Duitsers de grote tankslag hebben verloren. De bossen zijn er prachtig en bestaan hier ook hoofdzakelijk uit berkenbomen en je ziet er ook begraafplaatsen tussen liggen, hoogstwaarschijnlijk van de soldaten die toentertijd gesneuveld zijn. Verder valt er van de slag niet veel te zien behalve hier en daar een bomtrechter. Inmiddels is in onze wagon de kachel aangemaakt d.m.v. een stoomketel die verwarmd wordt door een kolenvuur dat door onze wagenbegeleider aan de gang gehouden moet worden. De plaatsen waar we langs komen zijn één grote modderpoel maar zien er toch heel vriendelijk uit en precies op tijd komen we dan in de voorsteden van Mos-kou aan. Na eerst de andere reiziger met zijn 7 koffers uit de trein geholpen te hebben konden we aan onze eigen koffers beginnen.

Doordat we een week later de trein moesten nemen van Moskou naar Peking besloten we in Utrecht de trein iets later te nemen zodat we meer dagen in Moskou tot onze beschikking hadden om in ieder geval de Moskouse metro eens te gaan bekijken.
Precies 5 weken voor vertrek kregen we te horen dat we ons visum op konden halen bij de Chinese ambassade. Het kan toeval zijn geweest, maar een paar weken terug hadden we een Chinees zien lopen die uitgebreid ons huis aan het bekijken was en dat is misschien de reden geweest dat het zo lang moest duren. Enfin, nu alleen nog maar het Russische en Poolse visum en we zijn klaar. Het Oost Duitse visum konden we volgens plan in de trein kopen.
Een kennis van ons (Vincent) zwierf al een maand of zes in Azië rond en had van ons 2 pasfoto’s gekregen waarmee hij ons 2 Chinese identiteitskaarten kon bezorgen zodat we met een beetje geluk voor weinig geld konden rondreizen. Volgens mijn kaart was ik student in de acupunctuur aan de universiteit van Sjanghai en wie weet kunnen we er ook nog goedkoop een hotel mee krijgen.
Een week voor vertrek kregen we per aangetekende brief de rest van onze reisdocumenten toegestuurd. We mogen wel een tas extra meenemen want het is ondertussen een berg paperassen geworden waar je akelig van wordt.
Op het ogenblik zijn we Munster gepasseerd en is het wachten op Bielefeld waar volgens de slaapwagenconducteur nog een 3e persoon in zal stappen. We zitten in een coupé voor drie personen en het is er behoorlijk schoon. Er hangt alleen een beetje vieze lucht en de ramen kunnen niet geopend worden.
Bij het vertrek uit Arnhem werden we uitgezwaaid door onze kennissen die intussen ook nog eens een inzamelingsactie hadden gehouden om kauwgom te kopen voor de Russische bevolking. Martina had het met ons vertrek een beetje moeilijk maar er wordt goed voor haar gezorgd want er was besloten dat de ene week Julia en de andere week Judith op mijn plekje mocht liggen, dus alleen hoeft ze zich niet te voelen.
Om 2 uur ’s nachts kwam de derde man en dat werd gelijk sjouwen want hij had 5 koffers en tassen meegenomen. Na een half uur sjorren en duwen hadden we het eindelijk voor elkaar en konden we weer proberen te slapen. Proberen ja, want volgens mij hebben ze in Oost Duitsland de dwarsliggers op, in plaats van onder de spoorstaven, zo ging de trein te keer.
Na een uur weer wakker geschud door de douane waarbij we een transitvisum moesten kopen voor 5 mark. Na weer 2 uur kwamen we in Berlijn waar de nodige stempels in het paspoort gezet moesten worden.
In Berlijn was de scheiding tussen oost en west goed te zien. Aan de ene kant van de spoorbaan zag je grote luxe auto’s en dure gebouwen terwijl je aan de andere kant veel door de oorlog beschadigde gebouwen en trabantjes zag. Ook waren er veel politieagenten (vopo’s) die zelfs nog op het dak van het station aan het patrouilleren waren.

De daarop volgende week naar Vernu reizen in Amsterdam gegaan om te overleggen hoe we zouden reizen en wat de mogelijkheden waren. De oorspronkelijke reis wilden we maken van Utrecht naar Moskou, daar binnen 4 uur overstappen naar een ander station en de trein nemen naar Peking. We hadden de keus om de trans Siberië expres te nemen en halverwege af te zakken door Mongolië of om de trans Siberië expres te volgen tot vlak aan het eind en dan pas zuidwaarts naar Peking. Door Mongolië was 1 dag korter, maar om een visum te krijgen moesten we die in Londen op halen en dat gaf weer zoveel problemen dat we maar kozen voor de langere route. De reis van Utrecht naar Moskou zou 21/2 dag duren en de reis Moskou – Peking 8 dagen. Tot zover waren er geen problemen, maar toen we zeiden dat we dezelfde weg ook weer terug wilden gaan kwamen ze pas. Het was volgens het bureau niet mogelijk om van Rusland naar China te gaan en dan weer terug met één visum omdat bij het verlaten van Rusland het visum zou komen te vervallen. Maar zeker weten deden ze niet omdat ze zoiets nog nooit eerder bij de hand hadden gehad en normale reizigers heen en terug altijd met het vliegtuig gingen. Men wilde wel proberen om het voor elkaar te krijgen en we zouden er dan nog wel van horen.
Iedere keer als we eens uit eten gingen bij de Chinees werden er door mij eetstokjes gevraagd en de Chinees gaf er uitleg bij hoe ze te gebruiken want we moesten wel beslagen ter ijs komen daar in China. De eerste keer viel het nog flink tegen, over een maaltijd deden we 2 maal zo lang als gewoonlijk plus dat we flinke kramp in onze handen kregen. Maar de aanhouder wint en nu na een half jaar oefenen eet ik al net zo snel met stokjes als met mes en vork en dat zonder kramp.
Inmiddels (december) was ik weer eens naar Den Haag gegaan om te horen hoe het nu zat met het Chinese visum. De dienstdoende Chinees vertelde me na even gekeken te hebben dat ze nog geen bericht uit China ontvangen hadden en dat we nog maar even moesten afwachten. Gelukkig kan ik bij de spoorwegen vrij reizen anders kostte de voorbereidingen me nog meer als de hele reis zelf Ook uit Amsterdam bericht ontvangen dat we maar eens langs moesten komen voor de definitieve reisbespreking. We kregen te horen dat de geboekte trein Moskou-Peking al vol was en dat ze ons een week later ingeschreven had. Verder bleek het onmogelijk om met de trein terug te keren omdat we deze in Peking zelf moesten boeken maar dat er dan een redelijke kans was dat we voorlopig geen plaats konden krijgen. Als alternatief konden ze een vliegtuig boeken vanaf Peking naar Amsterdam maar die was duurder dan wanneer we er een zouden nemen vanaf Hong Kong via Seoel en Zurich. We besloten deze laatste optie maar te nemen en zouden dan zelf onze reis met de trein voortzetten van Peking naar Hong Kong.

Utrecht 8 april 1985
Eindelijk is het dan zover, we zitten in de trein naar Moskou. Na een jaar van voorbereidingen en moeilijkheden is het dan toch gelukt wat al in april ’84 begonnen was. Na gelezen te hebben dat de grens tussen Rusland en China opengesteld was voor individuele reizigers, in verband met het normaliseren van de betrekkingen tussen die twee landen, vroeg ik aan Martina of ze ook zin had om daar eens een kijkje te nemen. Nadat ze weer een beetje bijgekomen was maakte ze me duidelijk dat geen haar op haar hoofd eraan dacht om nog eens lang in een trein te gaan zitten. Een paar jaar eerder zijn we eens met de trein naar Turkije geweest en die trip duurde 31/2 dag. Op het laatst was er geen water meer in de wc om je te wassen en dat is voor een vrouw nog wel wat anders als voor een man moet ik toegeven.
‘Als je er zin in hebt dan moet je maar alleen gaan’ is alles wat ze zei. Na deze toestemming besloot ik maar eens op onderzoek uit te gaan naar de tijden, visa’s en dergelijke. Gelijk de daaropvolgende week maar eens naar de Chinese ambassade gegaan in Den Haag. Daar aangekomen werd ik ontvangen door een Engels sprekende Chinees die me vertelde dat een individuele reis naar China nu wel mogelijk was maar een visum kon niet zomaar afgegeven worden, er moest eerst een uitnodiging vanuit China naar mij gestuurd worden waarmee ik dan weer terug moest naar de ambassade waarna er dan een visum verstrekt zou kunnen worden. Al met al een omslachtige manier, maar er was één lichtpuntje en dat was dat zij wel een adres hadden waar ik naar zou kunnen schrijven. Bij de Russische ambassade vroeg ik of het mogelijk was om met de trein naar Moskou te reizen. Breed lachend antwoordde de (Russische ) vrouw ‘ja’ en toen ik daarna vroeg of het ook mogelijk was om met de trein door te reizen naar Peking, verdween haar lach als sneeuw voor de zon en zei me nors dat ik daar-voor in Amsterdam moest zijn en wel bij Vernu reizen. Dit reisbureau behandelt alle oost Europese reizen vanuit Nederland. Blijkbaar zijn de vriendschappelijke betrekkingen nog niet optimaal tussen beide landen. Na 2 weken een bericht thuisgekregen vanuit China waarin stond dat na overmaking van 40 yuan (Chinees geld) zij uit China een bericht naar de ambassade in Den Haag zouden sturen waaruit zou blijken dat ik welkom was in China. Het overmaken van die 40 yuan was nog een probleem want bij de bank wisten ze niet om hoeveel geld het ging, maar na een hoop getelefoneer met het hoofdkantoor kwamen ze er toch uit en bleek het 57 gulden te zijn. Inmiddels was een kennis van mij, Rene Derks, te weten gekomen dat ik die kant op wilde gaan en treinfanaat als hij is had hij er ook wel oren naar. Het kwam er op neer dat we de trip met z’n tweeën zouden gaan maken wat wel zo gezellig is.